Minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) is gewoon doorgegaan met het negeren van regels rond integer zakendoen na de zware interventie van de Rekenkamer op de jaarrekening van zijn ministerie. Dat blijkt AAAlandje uit de tijdlijn van het miljardenproject Testen voor Toegang.
Het gaat om aanbestedingsregels, die Europees zijn vastgelegd. De procedures zijn er om te voorkomen dat corrupte politici belastinggeld onderhands aan maffiosi doen toekomen. Dit belemmert immers eerlijke bedrijven. Maar zelfs na meer dan een jaar in een pandemie telt deze regelgeving in Nederland niet.
Want hoewel het departement al sinds de herfst van 2020 op de vingers werd getikt over het onrechtmatig doen van grote uitgaven, kwam er geen aanbesteding toen De Jonge ruim 1 miljard toezegde aan oud-legerleider Tom Middendorp voor de uitrol van de testmaatschappij.
Dat is een EU-project waar de minister wél weer het vuur voor uit de glimmende sloffen loopt, blijkt uit de haast waarmee hij wetten hiervoor door het parlement loodst.
Coronapaspoort
De Tweede Kamer heeft daar geen stokje voor gestoken bij de behandeling van de ’tijdelijke wet testbewijzen’. Die bevat een financiële bijsluiter van 1,1 miljard euro, voor toegangstesten, maar dit budget dekt in de praktijk bovendien de kosten van de uitrol van een ict-systeem waarmee het corona vaccinatiepaspoort in Nederland . niet op ingegrepen.
Het parlement heeft het recht om uitgaven van het kabinet goed- of af te keuren, maar het bleef hierover woensdag behoorlijk stil op Verantwoordingsdag. Op de derde woensdag in mei komen elk jaar de jaarrekeningen uit, inclusief oordeel van de Rekenkamer. Gehaktdag, heet die dag dan ook wel in binnenhoofs jargon.
Bij het nalopen van de jaarrekeningen van VWS stelde de Algemene Rekenkamer vast dat 5 miljard euro aan uitgaven onrechtmatig bleken.
Meermaals gewaarschuwd
Dat is slechts ten dele te verklaren door pandemiepaniek, erkent ook minister Hugo de Jonge. De Rekenkamer heeft hem september 2020 al gewaarschuwd, en voerde indringende gesprekken hierover in de verkiezingsmaand maart. Omdat dit niet tot resultaat leidde, tekende de controleur van overheidsuitgaven bezwaar aan tegen de jaarrekening. Dat is een zeldzaam opgelegde, zware maatregel, aldus voorzitter Arno Visser van het onafhankelijke instituut (een hoog college van staat).
Dat gebeurde (achter de schermen) al begin april. En dat is saillant, want het gebeurde nog vóór de op voorspraak van VNO*NCW in het leven geroepen Stichting Open Nederland (SON) ruim €1,1 miljard kreeg voor het toegangstesten deze zomer. Dat bedrag is 200 miljoen euro hoger dan het extra budget dat in héél vorig jaar naar het RIVM en alle ggd’en gezamenlijk ging voor testcapaciteit.
Inmiddels is commandant der keelklachten van SON wel aan het aanbesteden geslagen, nadat hij het hele voortraject aan één aanbieder van commerciële coronatesten had gegund. Het onderhands gunnen was tegen de zin van ambtenaren, bleek nadat in de samenleving een storm van kritiek opstak.
Songfestivalkaartjes
In weerwil van het narratief van bijvoorbeeld het RIVM lijkt de echte samenleving weinig zin te hebben in de testmaatschappij. Daarojm moest de NPO meer dan een week leuren met overgebleven kaarten voor het Eurovisie songfestival, in een Ahoy dat maar 3500 bezoekers mag verwelkomen. Alleen de familievoorstelling van de liedjeswedstrijd was volgeboekt. Eind 2019 duurde het nog geen 20 minuten om het sportpaleis in Rotterdam-Zuid uit te verkopen. Dat betrof toen heel Ahoy, welteverstaan.
Desondanks is het Outbreak Management Team er groot voorstander van. Bij evaluatie van de Fieldlabs, de proeftuinen voor de testmaatschappij, ontbrak het er alleen nog aan dat kinderen ook getest moeten worden. OMT-lid Jan Kluytmans verdiende vorig jaar goud geld aan het opschalen van het testen. Om ook rond de Fieldlabs de reputatie geen schade aan te doen, lijkt hier ook sprake van OMT-belangenverstrengeling: kernlid Andreas Voss werd ingehuurd door de evenementensector voor het opstellen van wetenschappelijk toetsing. De opzet was zo gammel, dat alle data wetenschappelijk gezien waardeloos zijn.
De Tweede Kamer was ondanks alle kritiek geen obstakel voor de wet toegangstesten. Oppositiepartijen PvdA en GroenLinks, partijen met wie D66-leider Kaag wil regeren, stemden voor, met de zittende coalitie. Wat D66 van de Rekenkamer-kritiek vindt is nog onduidelijk. Wel wil de partij koste wat kost voorkomen dat Middendorp met zijn troepen al pang-pang roepend moet duimendraaien. Daarom mag iedere vakantieganger zich gratis laten testen. En wel hierom?