Aan het Testen voor Toegang geeft het kabinet deze zomer meer geld uit dan in heel 2020 extra werd uitgetrokken voor het opschalen van de testcapaciteit van RIVM en GGD. Dat blijkt uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer.
In de Coronarekening die verscheen bij de controle op de overheidsuitgaven op deze derde woensdag in mei (Verantwoordingsdag) staat dat de extra bijdrage aan de testcapaciteit van GGD en RIVM vorig jaar is uitgekomen op 900 miljoen euro. In totaal gaf het ministerie van Volksgezondheid 4,9 miljard extra uit aan de zorg. Daarvan ging 2 miljard euro naar de zorgbonus.
De testcapaciteit bleef aan het begin van de pandemie ernstig onderbenut. Daar wijst de Rekenkamer een serie oorzaken voor aan, waar aaalandje in een telex elders dieper op ingaat.
Begin april dit jaar schreef Hugo de Jonge voor de pilots met testen voor toegang tot horeca, cultuur en sportevenementen voor de komende maanden een cheque uit van in totaal 1,1 miljard euro. Dat is dus al 200 miljoen euro meer dan vorig jaar naar de gemeentelijke gezondheidsdiensten en het RIVM ging.
De ggd’en zaten de afgelopen jaren al in de hoek waar financieel de klappen vielen: overal in het land kampen gemeenten met tekorten op de zorg, sinds zij in 2015 verantwoordelijk werden voor de inkoop van de jeugd- en een flink deel de langdurige zorg. Het Rijk kortte enorm op het budget dat wethouders kregen. Die zijn daarop overal in het land budgetten gaan uitknijpen.
Onenigheid over wie de kosten voor het coronatesten moest dragen, was er mede debet aan dat in de lente van 2020 veel minder mensen werden getest op corona, dan er capaciteit was.
De ggd’en waren zich terdege bewust van het prijskaartje van het testen, en het risico op tegenvallers:
GGD’en hebben de richtlijnen die bepalen wie wel en wie niet in aanmerking komen voor een test strikter gevolgd dan conform het landelijk beleid nodig was.
Algemene Rekenkamer
Dit ‘Hollands zuinig’ testen had ook tot gevolg, dat fabrikanten van testmaterialen, van wattenstaafjes tot de buffervloeistoffen die de PCR-machines verbruiken, bij het opschalen van de distributie minder extra leverden aan Nederland. Eerst kregen landen waar een ruimer testbeleid werd gehanteerd extra spullen.
VWS heeft qua testen na de zomer het been bijgetrokken, maar zelfs met de GGD-XXL teststraten, bussen die de wijken afgaan voor het afnemen van keel- en neusslijm en hele nieuwe ict voor de verwerking van alle uitslagen, komen de kosten lager uit dan voor de Fieldlabs en Testen voor Toegang.
Deze opdracht is door de Tweede Kamer (per motie) toevertrouwd aan de Stichting Open Nederland, die door werkgeversorganisatie VNO*NCW uit de grond is gestampt. Commandant der keelklachten Tom Middendorp is de aanvoerder van deze stichting. Hij kreeg het budget zonder dat er een aanbesteding aan vooraf ging. Ambtenaren op VWS zagen dat meteen al niet zitten.
Naar nu blijkt, was Hugo de Jonge op dat moment al weken op de hoogte van de onrechtmatigheid van dit niet-aanbesteden. De Algemene Rekenkamer had zelfs al officieel bezwaar aangetekend tegen de verantwoording hierover van VWS. Dit is een ‘zware ingreep’, schrijft de controleur van de overheidsuitgaven – een onafhankelijk Hoog College van Staat – in haar verantwoordingsonderzoek.
Al sinds begin dit jaar sprak collegelid Ewout Irrgang van de Rekenkamer hierover met De Jonge. Maar zelfs na de ingreep van bezwaar jaste hij het miljard zonder aanbesteding door naar generaal bd. met de watten strijkstokjes. Vanaf aflevering 10 van aaalandje onderzoekt de podcast reeds hoe de testsamenleving met die weelde van 1,1 miljard omgaat.
