In de media gaf het RIVM de laboratoria van Nederland de schuld van het maar niet op gang komen van het testbeleid, in de eerste maanden van de pandemie. Grote verhalen gingen over tekorten aan chemicaliën, ruzie over peperdure patenten op buffervloeistoffen van PCR-machinemaker Roche Diagnostics en nog veel meer. Maar dat was allemaal nep.
En dat wist het RIVM, blijkt uit wob-stukken die deze week vrijkwamen.
FEATURE +++ bewust te weinig getest in begin pandemie +++ rapport Rekenkamer sneeuwde onder dankzij spindokterij +++ zo nauwkeurig werden belangrijke Twitteraars in de gaten gehouden door het RIVM +++ waarom dit van belang is bij parlementaire enquête +++
Dit is op zich geen nieuws, de Algemene Rekenkamer legde dit al bloot op Verantwoordingsdag. Maar nu komt de sjeu erbij van de interne stukken. En bovendien weet nog lang niet iedereen over dit verhaal. Het sneeuwde namelijk onder in de Sywert nieuwslawine die Hugo de Jonge persoonlijk mede veroorzaakte, aldus ingewijden.
Het speciale onderzoek van de Rekenkamer is het teruglezen waard. Haar conclusies:
- In sommige regio’s hadden binnen de doelgroepen meer mensen getest kunnen worden. Het testbeleid tot 1 juni hield geen rekening met regionale verschillen in vraag en aanbod van testen.
- Achteraf blijkt dat zorgmedewerkers en andere doelgroepen zich minder lieten testen dan vooraf ingeschat door het Ministerie van VWS en het RIVM.
- In maart viel de reguliere zorgvraag onverwacht snel terug waardoor laboratoriumcapaciteit vrij komt. Ook dit was niet vooraf ingeschat.
- GGD’en hebben de richtlijnen die bepalen wie wel en wie niet in aanmerking komen voor een test strikter gevolgd dan conform het landelijk beleid nodig was.
Dat onderzoek begon mede door een verhaal dat ik voor AD Den Haag schreef, naar aanleiding van verhalen uit de stad dat er gekke dingen aan de hand waren bij de opsporing van corona: testen was niet mogelijk. Zelfs niet op de spoedeisende hulp na de derde longontsteking in een gezin in drie dagen. En dat juist in de zo belangrijke beginperiode van de pandemie. Hoe beter je dan de verspreiding van het virus in beeld hebt, hoe beter je passende maatregelen kan nemen. Maar het leek wel alsof de landelijke overheid toen dacht: als we niet teveel testen, dan is er ook niet teveel corona. Het RIVM heeft in die periode evidente verdachte ziektegevallen niet willen checken.
Kritiek? Schandpaal
Ook uit de hoek van medische laboratoria was kritiek niet van de lucht, onderstaand ‘beeld’ is geknipt uit de mediamonitor van het RIVM over 1-4 mei 2020. Toen speelde dat gebrek aan testen alleen dus al reeds anderhalve maand. McKinsey had al een heel verbeterplan doorgevoerd, staat in andere WOB-documenten. Hier kijken we puur even naar de beeldvorming.
Bovenaan in de aandachtspunten: kritische stakeholders met naam en toenaam, al op basis van een enkele tweet. Ook al zullen alleen insiders de tweet hebben gelezen tussen vakgenoten, hij komt meteen na de krantenkoppen en ankeilers van de radio en tv die dag.
wat een jaar later vergelijkbaar nieuws was hoor je hier terug
Een niet onkomisch detail in dit omgevingsbeeld is de disclaimer onderaan de pagina. Alsof je Hugo vanuit de VWS-toren richting Bilthoven hoort bulderen:
Daarom, dat je het weet, ‘in deze omgevingsanalyse analyseren we beleving, geen feiten’.
Wil je meer indruk krijgen van wat in zo’n rapportage staat? Het is een overzicht van de collectieve gedachtengang van de dag over de pandemie. We hebben er uit de wob-bestanden die vele duizenden pagina’s per document kunnen bevatten, een paar voor je ingeblikt zodat je zelf een indruk kan krijgen.
Testcapaciteit en de parlementaire enquête
De rare sage rondom het testen aan het begin van de pandemie is voor de parlementaire onderzoekers een interessante casus. Want op de achtergrond kan wel eens een ordinaire centenruzie spelen, tussen gemeenten, Rijk en zorgverzekeraars. Dat zit zo: op basis van de Wet Publieke Gezondheid staat de gemeentelijke gezondheidsdienst aan de lat voor testen en bron- en contactonderzoek bij een infectieziekte-A (een ernstige, covid-19 is op deze A-lijst gezet).
Alleen zijn de ggd’en al sinds jaar en dag beperkt in hun budget, zeker sinds de gemeenten in 2015 de tekorten zien oplopen nadat ze verantwoordelijk werden voor jeugdzorg. Hiervoor trok het Rijk te weinig geld uit.
In het begin van de pandemie werd eigenlijk alleen op corona getest als een ziekenhuisopname nodig leek. Dan kost dat de ggd weer geen geld, het ziekenhuis wordt betaald via de zorgpolis van de verzekeraar van de patiënt. Vanuit de verzekeraars was destijds te horen dat hier gedoe over was, maar dat werd door de gemeente en ggd in Den Haag toen ontkend.
Feit is wel dat de testcapaciteit toen te over beschikbaar was. Maar dat het afnemen van de swabs niet op gang kwam.
Dikke winst
In hoeverre geld daar een rol speelt, staat nu nog goeddeels achter weggelakte passages, is de eerste indruk uit de door ons gelezen wob-stukken. Maar aan het testbeleid hangen inmiddels al meerdere nare verhalen over woekergedrag en belangenconflicten in het Outbreak Management Team.
Bovendien: feiten liegen niet. En feit is dat de PCR-testen voor een bizar hoog rendement zorgden bij medische laboratoria in het hele land.
De gevolgen zijn bekend: Nederland was meteen al het zicht op het virus kwijt, nadat het als laatste West-Europese land met coronabesmetting te maken kreeg. Hierdoor kon het sneller verspreiden. Dit zal niet een besluit met zulke dodelijke gevolgen zijn geweest als het verbod op dragen van mondkapjes in verzorgingshuizen, maar wat hier stinkt is niet de besluitvorming, maar het rookgordijn dat er omheen werd opgetrokken.
Dit was ook maanden later nog steeds het verhaal, en de situatie duurt voort, al weet u dankzij de Rekenkamer nu ook officieel beter.
Maar de pr-oorlog is niet alleen goedkoper, maar ook makkelijker besteed aan het kabinet. Ook na de zomer wordt via de pers nog het capaciteitstekort weggemoffeld, op wiens verzoek, dat lees je in deze mail van Hugo.
Het antwoord:
Hallo Hugo ,
Zie onder een bericht dat we uit willen sturen om nogmaals te onderstrepen dat mensen alleen bij klachten zich kunnen melden voor een test en daarin ook de mededeling dat de GGD’en op dit moment niet verder opschalen / openingstijden verruimen. Graag je akkoord
ambtenaar aan De Jonge.